Proteïne: Wat is het en waarom moet je het eten?

Waar zijn proteïnen van gemaakt?

De proteïnen die je eet (en de proteïnen in je lichaam) bestaan stuk voor stuk uit kleine deeltjes, die aminozuren worden genoemd. Je hoort vaak dat aminozuren worden beschreven als “bouwstenen” omdat deze kleine individuele deeltjes op verschillende manieren zijn samengesteld om proteïnen op te bouwen.

Je kunt aminozuren vergelijken met de letters van het alfabet. In het Nederlands gebruiken we slechts 26 letters om alle woorden die wij schrijven en spreken op te bouwen. Sommige woorden zijn kort, andere lang – maar wij creëren miljoenen woorden uit slechts 26 letters. En de uiteindelijke rangschikking van de letters bepaalt de klank en de betekenis van het woord.

Op dezelfde manier zijn er 20 aminozuren die aan elkaar kunnen worden geregen om proteïnen te maken – de aminozuren die je eet en de aminozuren die door je lichaam worden aangemaakt. En net zoals niet alle 26 letters worden gebruikt om een woord te creëren, bevatten de meeste proteïnen ook niet alle 20 aminozuren.

Maar net zoals letters aan elkaar geregen worden om woorden te maken– kunnen aminozuren aan elkaar worden geregen in verschillende volgorde en in verschillende lengtes (van slechts enkele aminozuren tot enkele duizenden) om verschillende proteïnen te maken. En de volgorde van aminozuren geeft iedere proteïne zijn “betekenis” – omdat de uiteindelijke structuur van de aminozuurketen specifiek bepaalt wat die proteïne is en doet.

De Proteïnen die je eet

Wellicht heb je er nog nooit over nagedacht maar niet alle proteïnen in voeding zijn hetzelfde. De volgorde van aminozuren die het wit van een ei creëert, verschilt veel van de volgorde van aminozuren waaruit de proteïne in een glas melk bestaat.

Wanneer je voedingsmiddelen eet die proteïne bevatten, dan zou het logisch moeten zijn dat verschillende voedingsmiddelen verschillende proteïnen bevatten (en meestal meer dan één) – ook al bestaan ze allemaal uit aminozuren.

Als je bijvoorbeeld melk of yoghurt eet, eet je proteïnen die caseïne en wei worden genoemd. Wanneer je vlees, vis of gevogelte eet, eet je – onder andere – proteïnen die collageen en myosine heten. Bonen bevatten proteïnen die leguminen heten en eieren bevatten een aantal verschillende proteïnen, waaronder één die avidine wordt genoemd en één ovalbumine heet.

Deze proteïnen zijn stuk voor stuk uniek omdat ze allemaal bestaan uit een unieke opeenvolging van aminozuren. En zodra de proteïnen zijn verteerd en opgenomen, kunnen hun aminozuren worden gebruikt als bouwstenen voor de proteïnen in je lichaam.

De proteïnen die je lichaam aanmaakt

Zodra eiwitrijk voedsel door het spijsverteringskanaal reist, wordt het uiteindelijk afgebroken in afzonderlijke aminozuren, die in de bloedbaan worden opgenomen. Je lichaam kan deze bouwstenen vervolgens gebruiken om ruwweg 50.000 verschillende lichaamseiwitten aan te maken– elk met een specifieke structuur (en functie) op basis van de volgorde van aminozuren.

Zolang je lichaam over alle nodige “bouwstoffen” beschikt in de vorm van de bouwstenen van aminozuren, kan het deze belangrijk lichaamseiwitten aanmaken – van de enzymen die chemische reacties in het lichaam versnellen, tot hormonen die als chemische boodschappers fungeren. (Andere proteïnen ondersteunen je immuunfunctie of transporteren voedingsstoffen in je lichaam – en vanzelfsprekend, bestaan er ook proteïnen die structuur geven aan je botten, huid, haar, nagels en spieren).

Zodra de aminozuren eenmaal de bloedbaan zijn binnenkomen, is het onmogelijk om te bepalen of deze afkomstig zijn van een schaal linzen of een steak; zij komen allemaal terecht als een aminozuur “pool” in je lichaamsweefsels en lichaamsvloeistoffen – een pool die je naar behoefte kunt aftappen. Om een constante aanvoer te garanderen, is het echter belangrijk om elke dag voldoende eiwitten te consumeren.

Je hebt dagelijks proteïnen nodig

Het is om een aantal redenen belangrijk om dagelijks de juiste hoeveelheid – en de juiste soorten – proteïnen te eten. Ten eerste, als je in je voeding voortdurend een tekort aan proteïne zou hebben, dan zou je lichaam geen andere keuze hebben dan te beginnen met het afbreken van proteïnen in je lichaam om de aminozuren te leveren die noodzakelijk zijn om de meest vitale lichaamseiwitten te produceren.

Terwijl dit proces van aanmaken en afbreken voortdurend in je lichaam plaatsvindt, werkt het systeem alleen zolang er voldoende aminozuren uit de voeding komen om de twee processen in balans te houden.

Complete en Incomplete Proteïnen

De soorten proteïnen die je eet zijn ook belangrijk. Van de 20 aminozuren die je lichaam gebruikt om lichaamseiwitten aan te maken, worden er negen “essentiële” genoemd – deze moeten uit je voeding komen omdat je lichaam ze niet kan aanmaken (de resterende 11 aminozuren kan je lichaam wel aanmaken).

Proteïnen die afkomstig zijn uit dierlijke bronnen – vlees, vis, gevogelte, eieren, melk en melkproducten – bevatten allemaal essentiële aminozuren, dus worden deze aangeduid als “complete” proteïnen.

Plantaardige eiwitten komen voor in voedsel zoals bonen, linzen, noten en volkorengranen en – met uitzondering van sojabonen (en eiwitrijk voedsel afkomstig van soja zoals tofu, tempeh, sojamelk of sojaproteïnepoeders) – missen plantaardige eiwitten één of meer essentiële aminozuren, zodat deze als “incompleet” worden beschouwd. Strenge vegetariërs omzeilen dit door een grote verscheidenheid aan voedingsmiddelen te consumeren om te zorgen dat zij hun volledige aanvulling van essentiële aminozuren in hun voeding krijgen.

Zorg er dus voor dat je elke dag verschillende voedingsmiddelen eet die proteïnen bevatten. Na het sporten is dit helemaal belangrijk. Je wilt immers niet dat de spieren die je aan het opbouwen bent, direct weer worden afgebroken